Pieśni Jana Kochanowskiego – analiza i interpretacja

„Wsi spokojna, wsi wesoła,
Który głos twej chwale zdoła?
Kto twe wczasy, kto pożytki
Może wspomnieć za raz wszytki?”

XVI- wieczna reklama agroturystyczna Jana Kochanowskiego https://pl.wikisource.org/wiki/Autor:Jan_Kochanowski maluje przed nami niezwykły obraz polskiej wsi. Wieś była częstą inspiracją artystów wielu dziedzin sztuki, a sposób jej ukazywania był różnorodny. Jedne ukazywały ją jako swoistą Arkadię, otoczoną pięknymi krajobrazami, pozbawioną trosk i nieszczęść, a inne przedstawiały ją realistycznie (niekiedy wręcz naturalistycznie), jako biedną, pełną nędzy i ciężkiej pracy. I właśnie tą różnorodność prezentacji chciałabym teraz państwu przedstawić.

Jednym z pierwszych pisarzy zafascynowanym pięknem wsi polskiej był tworzący w okresie renesansu Jan Kochanowski . W sielance „Pieśń świętojańska o Sobótce” jako pierwszy zawarł opis ludowego obrzędu.„ Sobótki to rozpowszechniona do niedawna nazwa zwyczajów i obrzędów związanych najczęściej z letnim przesileniem Słońca w tzw. noc świętojańską (23/24 czerwca); również nazwa ognisk palonych podczas tych obrzędów”. Utwór Jana z Czarnolasu składa się z dwunastu pieśni śpiewanych przez odświętnie przybrane panny. Zawierają one pochwałę spokojnego, wiejskiego życia. Każda z dwunastu panien wypowiada się na inny temat.

Panna I zachęca inne dziewczęta do wspólnego śpiewania i zabawy: „Siostry, ogień napalono/I placu nam postąpiono;/Czemu sobie rąk nie podamy,/A społem nie zaśpiewamy?”. Przedstawia pochwałę święta, które jest zapomniane przez współczesnych oraz wyjaśnia, iż tradycję sobótki przejęły od swoich matek, które z kolei nauczyły się jej od swoich matek: „Tak to matki nam podały,/Same także z drugich miały”.

Panna VI mówi o pracach na polu w czasie żniw. Jednak opis tych czynności nie jest do końca realistyczny. Stanowią one tło dla opisywanego radosnego i spokojnego życia wiejskiego. Jest to nawiązanie do mitu o Arkadii- krainy szczęśliwości, w której człowiek żyje dostatnio w zgodzie z przyrodą. Zajmuje się głównie hodowlą bydła i uprawą ziemi, zaś po ciężkiej i uczciwej pracy czeka go zasłużony odpoczynek: „A kiedy z pola zbierzemy,/Tam dopiero odpoczniemy”. Pieśń Panny VI stanowi typowy przykład sielanki, czyli utworu przedstawiającego wieś jako wyidealizowaną krainę dostatku, szczęścia, spokoju i wzajemnej miłości jej mieszkańców.

Ostatnia z panien, dwunasta, wygłasza również pochwałę życia wiejskiego.. Wypowiada słynne słowa: „Wsi spokojna, wsi wesoła,/Który głos twej chwale zdoła?”. Mówi również o tym, iż człowiek mieszkający na wsi żyje spokojnie, uczciwie i pobożnie, gdyż jest z dala od dworu, handlu i żeglugi. Właśnie w tym innym świecie pełno jest oszustw i przemocy. Praca na roli natomiast jest uczciwa i daje pewne utrzymanie dla rolnika i jego rodziny. Wychwalana jest także możliwość odpoczynku po pracy: wspólne śpiewy, tańce, biesiadowanie i zabawa z przyjaciółmi. Człowiek żyje w zgodzie z przyrodą. Młodzi uczą się szacunku do starszych. Prezentowany jest obraz domu wiejskiego, w którym nad wszystkim panuje wspaniała gospodyni, umiejąca utrzymać ład i porządek, pomimo jej licznych obowiązków. Posiłki są przygotowywane z produktów, które są owocem pracy na roli.