W cyklu czterdziestu sonetów „Z chałupy” Kasprowicz przedstawia naturalistyczny obraz życia wiejskiego i podkreśla swój nierozerwalny związek uczuciowy ze światem, z którego wyszedł.
„Sonet I” traktujemy jako wstęp do całego cyklu, który wprowadza w świat przedstawiony w następnych sonetach. Dwie pierwsze zwrotki to naturalistyczny opis wsi: „Chaty rzędem na piaszczystych wzgórkach;/Za chatami krępy sad wiśniowy. […] /Płot się wali; piołun na podwórkach;/Tu rżą konie, ryczą chude krowy”. Występuje wiele epitetów tworzących wrażenie szarości i biedy. Słowa: „Szare chaty! Nędzne chłopskie chaty!/Jak się z wami zrosło moje życie” oraz „Dziś wy dla mnie wspomnień skarb bogaty” podkreślają to, iż tam się wychował podmiot liryczny. Sonet kończy się pytaniem: „czy przyjdzie czas, co te łzy spłoszy?”.
„Sonet XV” opowiada historię pewnej kobiety, która kiedyś posiadała ziemię (świadczyło to o jej wysokim statusie społecznym) i dobrze jej się powodziło, dopóki nie dotknęły jej klęski- susza, grad, nieurodzaj, śmierć męża (Kuby). Nie miała z czego zapłacić podatku i musiała wraz ze swymi córkami iść na służbę. Gdy była już stara i nie mogła pracować, musiała żebrać, aż w końcu umarła w nędzy i osamotnieniu.
„Sonet XIX” przedstawia sylwetkę chłopa, który do pewnego momentu był zdrowy i pełen chęci do pracy. Pewnego dnia zachorował. Leczyły go znachorki, jednak ich pomoc okazała się bezskuteczna. Wezwano księdza, aby udzielił choremu sakramentu namaszczenia chorych. Ksiądz stwierdził, iż trzeba wezwać lekarza. Odpowiedź, jaką usłyszał to: „Księże, za co?… Doktór dla bogaczy…”
W „Sonecie XXXIX” widzimy postać chłopa, który za wszelką cenę chciał zdobyć wykształcenie. Choć narażał się na szyderstwa, wytrwale chodził do szkoły. Chodził ubogo ubrany, do szkoły była daleka droga, a na dworze był mróz. Wieczorami uczył się. Latem, gdy pasł bydło, miał przy sobie książki. Wyjechał także do stolicy na naukę. Jednak ciągłe uczenie się w złych warunkach doprowadziło go do choroby- suchoty, a później do śmierci.
Nowatorstwo ideowe i artystyczne Kasprowicza polega na tym, iż na życie chłopskie nie spogląda jak ktoś obserwujący je z zewnątrz. Poeta wyrósł z takiego środowiska, co czyni jego utwory najlepszym możliwym źródłem wiedzy o prawdziwym wiejskim życiu.